Dzwonki, to wszystkim dobrze znane, ale jakby niedoceniane i zapomniane, rośliny z rodziny dzwonkowatych. Rodzaj Campanula liczy kilkaset gatunków i oprócz przeważającej liczby bylin, należą tu także rośliny dwuletnie i jednoroczne. Dzwonki naturalnie występują w krajach strefy umiarkowanej półkuli północnej. W naszej rodzimej florze rośnie bardzo wiele ich gatunków, np.:

dzwonek alpejski (Campanula alpina) – dorasta do 20 cm wysokości, liście tworzą rozetkę, kwiaty duże, dzwonkowate, fioletowoniebieskie, u nas rośnie w Tatrach.

dzwonek brzoskwiniolistny (Campanula persicifolia) – gatunek uprawiany, liście lancetowate, dorasta do 90 cm wysokości, kwiaty duże, dzwonkowate, niebieskie, zebrane w grona, występuje w Karpatach.

Gleba umiarkowanie wilgotna, przeciętna, wapienna, stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre wyhodowane odmiany:

• Coerulea – dorasta do 80 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, jasnoniebieskie, zebrane w luźne grona. Kwitnie od czerwca do lipca.
• La Belle – przepiękna odmiana, dorasta do 80 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, fioletowoniebieskie, pełne, zebrane w grona. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• La Bonne Amie – równie piękna odmiana, dorasta do 60 cm wysokości, kwiaty białe, pełne, zebrane w grona. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

dzwonek drobny (Campanula cochleariifolia) – gatunek uprawiany, dorasta do 20/25 cm wysokości, liście sercowate, ząbkowate, kwiaty niebieskie, dzwonkowate, u nas występuje w Tatrach i na Babiej Górze. Tworzy darnie. Gleba przepuszczalna, wilgotna, z wapniem, stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre wyhodowane odmiany:

• Elizabeth Oliver – drobna bylina, dorasta do 15 cm, kwiaty dzwonkowate, bladoniebieskie, pełne, zwisające. Kwitnie od czerwca do lipca.
• Swinging Bells Blue – dorasta do 25 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, fioletowoniebieskie. Kwitnie od czerwca do lipca.

dzwonek okrągłolistny (Campanula rotundifolia) – gatunek uprawiany, osiąga 50 cm wysokości, liście nerkowate, kwiaty jasnoniebieskie, dzwonkowate, pospolity na terenach całej Polski. Gleba umiarkowanie wilgotna, przepuszczalna, piaszczysto-gliniasta, stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre wyhodowane odmiany:

• Olympica – dorasta do 30 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, jasnoniebieskie. Kwitnie przez całe lato.

dzwonek skupiony (Campanula glomerata) – gatunek uprawiany, dorasta do 50/60 cm wysokości, kwiaty ciemnofioletowe, dzwonkowate, zebrane na szczycie łodygi w główkowate kwiatostany, pospolity na terenach całej Polski. Tolerancyjny co do gleby, byleby nie była zbyt mokra i kwaśna. Stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre wyhodowane odmiany:

• Acaulis – dorasta do 30 cm wysokości, najniższa odmiana, kwiaty fioletowe, zebrane w główkowate kwiatostany, skierowane do góry. Kwitnie od lipca do sierpnia.
• Freya – dorasta do 40 cm wysokości, zwarta odmiana, kwiaty fioletowoniebieskie, zebrane w główkowate kwiatostany, wzniesione do góry. Kwitnie od maja do lipca.
• Genti White – tworzy zwartą kępę dorastającą do 50 cm, kwiaty białe, zebrane w główkowate kwiatostany.

dzwonek szerokolistny (Campanula latifolia) – dorasta do 100 cm wysokości, liście wydłużone, piłkowane, kwiaty fioletowe, występuje w Bieszczadach. Gleba umiarkowanie wilgotna, żyzna, stanowisko półcień/cień.

Inne gatunki uprawiane:

dzwonek dalmatyński (Campanula portenschlagiana) – tworzy kępy małych, ząbkowanych liści dorastających do 10 cm wysokości, rozrasta się przez rozłogi. Kwiaty niebieskofioletowe. Zaczyna kwitnąć w czerwcu. Gleba przepuszczalna, lekka, stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre odmiany:

• Resholt Variety – dorasta do 15 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, niebieskofioletowe. Kwitnie od czerwca do września.

dzwonek karpacki (Campanula carpatica) – gatunek tworzy luźne kępy dorastające do 20/25 cm wysokości, liście sercowato jajowate o piłkowanych brzegach. Kwitnie na niebieskofioletowo od lipca do września. Gleba umiarkowanie wilgotna, wapienna, stanowisko słoneczne.

• Deep Blue Clips – dorasta do 20 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, ciemnoniebieskie.
• White Clips – dorasta do 20/25 cm wysokości, kwiaty dzwonkowate, białe.
• Thorpedo – piękna odmiana dorastająca do 15 cm, kwiaty pełne, fioletowe.

dzwonek kremowy (Campanula lactiflora) – jest najwyższym z dzwonków, tworzy kępy osiągające ponad 120 cm wysokości, liście podłużne, ząbkowane, gwiazdkowate kwiaty tworzą luźne kwiatostany, kwitnie od czerwca do sierpnia. Gleba żyzna, umiarkowanie wilgotna, stanowisko słoneczne/półcieniste.

• Loddon Anna – dorasta do 90 cm wysokości, różowe, szeroko otwarte kwiaty, tworzą groniaste kwiatostany. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• Prichard’s Variety – dorasta do 70 cm wysokości, fioletowoniebieskie kwiaty tworzą groniaste kwiatostany. Kwitnie od czerwca do września.
• Dwarf Pouffe – niższa odmiana, dorasta do 60 cm wysokości, kwitnie na biało od czerwca do lipca.

dzwonek kropkowany (Campanula punctata) – naturalnie występuje w Koreii, Japonii i Syberii. Tworzy rozety owalnych, sercowatych liści o ząbkowatych brzegach. Roślina cała pokryta jest włoskami. Kwiaty dzwonkowato-rurkowate, wydłużone, zwisające, kremowebiałe, wewnętrzna strona płatków pokryta czerwonymi kropeczkami. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Po kwitnieniu zanika. Roślina jadalna. Gleba wilgotna, żyzna, przepuszczalna, stanowisko słoneczne/półcieniste. Niektóre wyhodowane odmiany:

• Pantaloons – dorasta do 30 cm wysokości, kwiaty półpełne, zwisające, różowofioletowe, pachnące. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• Rubra – dorasta do około 50 cm, kwiaty różowokarminowe, zwisające. Kwitnie od czerwca do sierpnia.

dzwonek Poszarskiego (Campanula poscharskyana) – dorasta do 15-20 cm wysokości, gatunek płożący z bardzo długimi pędami, na szczycie których widnieją fioletowoniebieskie, gwiazdkowate kwiaty zebrane w grona. Początkowo dzwonek ten rośnie do góry, poczym po wypuszczeniu pędów kwiatostanowych rozkłada się na boki. Liście sercowate, ząbkowate, półzimozielone. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Gleba umiarkowanie wilgotna, luźna, stanowisko słoneczne/półcieniste.

• Stella – dorasta do 15 cm wysokości, kwiaty gwiazdkowate, fioletowe, ciemniejsze od gatunku. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• E.H. Frost – dorasta do 15 cm wysokości, kwiaty gwiazdkowate, białe z bladoniebieskim środkiem. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
• Lisduggan Variety – dorasta do 20 cm wysokości, kwiaty gwiazdkowate, lawendoworóżowe. Kwitnie od czerwca do lipca.

Niektóre krzyżówki pomiędzy gatunkami:

• Sarastro – krzyżówka pomiędzy dzwonkiem kropkowanym a pokrzywolistnym – dorasta do 60 cm wysokości. Charakteryzuje się dużymi, ciemnofioletowymi, dzwonkowato-rurkowatymi, zwisającymi kwiatami. Idealny na kwiat cięty.
• Samantha – niziutki, dorasta do 15 cm, kwiaty fiołkowe, szeroko otwarte, wzniesione do góry. Zakwita wczesnym latem.

Dzwonki tworzą kępy, które w zależności od odmiany osiągające od 15 do 120 cm wysokości. Ich liście są podłużnie lancetowate, sercowate, nerkowate, drobne lubi szerokie, a ich brzegi mniej lub bardziej ząbkowane. Kwiaty dzwonkowato-rurkowate lub gwiazdkowate, tworzą główkowate kwiatostany lub luźne wiechy, a ich kolor przybiera różne odcienie fioletu, różu i bieli. Biorąc pod uwagę ich pokrój wyróżnić można:

gatunki (i odmiany) wyprostowane, np.:

• C. glomerata (kwiaty wzniesione)
• C. persicifolia (kwiaty wzniesione)
• C. lactiflora (kwiaty wzniesione)
• C. punctata (kwiaty zwisające)

gatunki (i odmiany) niskie i płożące, np.:

• C. carpatica (kwiaty wzniesione)
• C. portenschlagiana (kwiaty wzniesione)
• C. poscharskyana (kwiaty wzniesione)
• C. garganica (kwiaty wzniesione)
• C. cochlearifolia (kwiaty zwisające)
• C. rotundifolia (kwiaty zwisające)

Dzwonki najlepiej czują się na stanowiskach słonecznych lub półcienistych. Gleba pod ich uprawę powinna być żyzna, gliniasto-piaszczysta, przepuszczalna i wapienna choć większość zniesie gorsze warunki. Sporo gatunków poradzi sobie na lekko kwaśnych glebach, np. Campanula punctata. Ważne jest również, aby podłoże było umiarkowanie wilgotne, ani zbyt mokre ani zbyt suche.

Do zabiegów pielęgnacyjnych należy:

• usuwanie przekwitniętych kwiatostanów, pobudzające rośliny do ponownego zakwitnięcia (najlepiej ściąć je o 1/2 lub 2/3)
• usuwanie przekwitniętych kwiatostanów, zapobiegające nadmiernemu samosiewowi,
• podwiązywanie wysokich gatunków i odmian,
• ściółkowanie, zapobiegające wyparowywaniu wilgoci z podłoża,
• odmładzanie starszych egzemplarzy, poprzez podział kępy wczesną wiosną.

Choroby grzybowe atakujące dzwonki to:

• zgnilizna podstawy pędu (Fusarium spp., Rhizoctonia solani)
• rizoktonioza (Rhizoctonia solani)
• zgnilizna twardzikowa (Sclerotinia) – biała grzybnia widoczna na liściach, później rozszerza się na podstawę pędu, porażone części rośliny zamierają.
• mączniak prawdziwy (Erysiphe cichoracearum) – na liściach widoczny biały nalot, wzrost roślin wolniejszy, deformacja porażonych części roślin.
• plamistości liści (Ascochyta Bohemia, Septoria campanulae)
• rdza (Puccinia campanulae) – na dolnej stronie liścia widoczne pomarańczowe skupienia zarodników. Liście ulegają deformacji i zamierają.

Do szkodników atakujących  dzwonki należą:

• przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) – roztocz, na liściach widoczne mozaikowate przebarwienia.
• mszyca wielożerno-cebulowa (Nectarosiphon ascalonicus) – wskutek żerowania, kwiaty i liście ulegają deformacji.
• miniarka powszechniaka (Liriomyza strigata) – muchówka, na liściach widoczne białe korytarze wydrążone wewnątrz tkanki liścia.
• wstężyc ogrodowy (Cepaea hortensis) – ślimak