Bodziszki to byliny należące do rodziny bodziszkowatych, zamieszkujące tereny o klimacie umiarkowanym (Europa, Azja, Ameryka Północna). Ciekawostką jest, że do tej samej rodziny zaliczamy także jednoroczne pelargonie, niemniej jednak o nich nie będziemy tu pisać. Rodzaj Geranium liczy ponad 400 gatunków, z czego 15 naturalnie rośnie w naszej florze, niektóre z nich to:
- bodziszek błotny (Geranium palustre)
- bodziszek czerwony (Geranium sanguineum)
- bodziszek kosmaty (Geranium molle)
- bodziszek leśny (Geranium sylvaticum)
- bodziszek łąkowy (Geranium pratense)
- bodziszek porozcinany (Geranium dissectum)
- bodziszek żałobny (Geranium phaeum)
Niektóre z uprawianych gatunków bodziszka:
bodziszek popielaty (Geranium cinereum) – osiąga 15 cm wysokości, kwiaty różowe, często z charakterystycznym żyłkowaniem, liście półzimozielone. Kwitnie od czerwca do września. Odmiany:
- Ballerina – liliowy/różowy
- Giuseppii – purpurowy
- Laurence Flatman – ciemnoróżowy
- Penny Lane – różowy
- Purple Pillow – czerwonopurpurowy
- Splenders – różowy
- Subcaulescens – różowy
bodziszek dalmacki (Geranium dalmaticum) – osiąga wysokość 15 cm, kwiaty jasnoróżowe, liście zimozielone. Kwitnie od czerwca do lipca.
bodziszek łąkowy (Geranium pratense) – osiąga wysokość 80 cm, kwiaty fioletowe, liście opadają na zimę. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Niektóre odmiany:
- Midnight Reiter – purpurowoniebieski
- Plenum Violaceum – fioletowoniebieski
- Silver Queen – bladofioletowy
- Victor Reiter strain – purpurowoniebieski
bodziszek himalajski ( Geranium himalayense) – osiąga wysokość 40 cm, kwiaty niebieskofioletowe z ciemniejszymi żyłkami, liście półzimozielone. Kwitnie od maja do lipca. Niektóre odmiany:
- Alpinum Blatow – niebieski
- Baby Blue – niebieskofioletowy
- Plenum – fioletowy
bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum) – osiąga wysokość 30 cm, kwiaty różowoczerwone, liście półzimozielone. Kwitnie od maja do czerwca. Niektóre odmiany:
- Album
- Bevan’s Var – czerwony
- Czakor – różowy
- Ingwersen’s Var – różowy
- Spessart – biały
bodziszek czerwony (Geranium sanguineum) – osiąga 25 cm wysokości, kwiaty karminowoczerwone, liście opadają na zimę. Kwitnie od maja do września. Niektóre odmiany:
- Album
- Apfelblute – różowy
- Elke – różowy
- Striatum – różowy
- Max Frei – czerwony
- Vision – jasnoróżowy
bodziszek leśny (Geranium sylvaticum) – osiąga wysokość 70 cm, kwiaty purpurowofioletowe, liście opadają na zimę. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Odmiany:
- Baker’s Pink – różowy
- Nikita – fioletowy
- Silva – fioletowy
bodziszek kantabryjski (Geranium cantabrigiense) – krzyżówka bodziszka dalmackiego z korzeniastym, osiąga wysokość 30 cm, kwiaty różowe, liście półzimozielone. Kwitnie od maja do lipca. Niektóre odmiany:
- Biokovo – biały z różowym nalotem
- Cambridge – purpurowofioletowy
- St. Ola – biały
bodziszek Endressa (Geranium endressii) – osiąga wysokość 40 cm, kwiaty różowe, liście zimozielone. Kwitnie od lipca do września.
Bodziszki tworzą rozety głównie z zielonych i zielonoszarych, okrągłych, mocno powycinanych liści, które osadzone są na długich ogonkach. Ich rozmiar, struktura i jesienne barwy (bodziszki przepięknie przebarwiają się pod jesień na żółto, pomarańczowo i czerwono) bywają różne, w zależności od odmiany. Niektóre z nich posiadają aromatyczne liście, np. Geranium x cantabrigiense ‘Cambridge’. Wśród bodziszków wyróżniamy gatunki zimozielone, półzimozielone i te, które zamierają na zimę.
Ponad kępą tych atrakcyjnych liści, na rozgałęzionych pędach znajdują się kwiaty w przeróżnych kolorach, niebieskim, fioletowym, różowy i czerwonym, a niektóre z nich są dodatkowo ozdobione przez ciemniejsze żyłkowanie.
Pokrój bodziszków bywa:
- kępiasty, np. Geranium cantabrigiense, Geranium himalayense
- płaskokulisty, np. Geranium macrorrhizum, Geranium sanguineum
- poduszkowaty, np. Geranium endressii, Geranium dalmaticum
Jesienne barwy bodziszków:
- czerwone, np. Geranium pratense ‘Midnight Reiter’, Geranium sanguineum ‘Max Frei’,
- pomarańczowe, np. Geranium macrorrhizum ‘Pindus’,
- żółte, np. Geranium oxonianum ‘A.T. Johnson’, Geranium renardii,
- nie przebarwiające się, np. Geranium pratense ‘Silver Queen’, Geranium himalayense ‘Irish Blue’.
Bodziszki nie są wybredne i rosną w każdej glebie, oby tylko była wilgotna (nie podmokła) i przepuszczalna. Większość z nich preferuje słoneczne, bądź półcieniste stanowiska. Niektóre gatunki, takie jak Geranium macrorrhizum i Geranium phaeum bez problemu zniosą nawet suchy cień, niemniej jednak im większe zacienienie tym słabiej kwitną i wybiegają.
Bodziszki mają bardzo wiele zastosowań w ogrodzie. Wyższe nadają się na rabaty, sadzone w grupach, np. Geranium x magnificum, te nieco niższe mogą stanowić niezłe wypełnienie między innymi roślinami lub pełnić funkcję zadarniającą (pod koronami drzew), np. Geranium macrorrhizum, natomiast te najniższe świetnie prezentują się w ogrodzie skalnym. Bodziszki nadają się również do sadzenia wzdłuż ścieżek.
Do zabiegów pielęgnacyjnych należy:
- usuwanie chorych liści, zapobiegające rozprzestrzenianiu się chorób,
- ścinanie przekwitłych kwiatostanów, pobudzające roślinę do ponownego kwitnienie i zapobiegające wysiewaniu się nasion, np. u Geranium pratense,
- ścinanie wybujałych kęp u wyższych gatunków zaraz po kwitnieniu, co pobudzi je do ponownego wypuszczenia nowych liści i ponownego kwitnienie. Zabieg ten odmłodzi roślinę, a w ciągu 2-3 tygodni, pojawi się młodziutka i świeża kępa.
- podlewanie podczas upalnego lata,
- dzielenie starych egzemplarzy.
Do chorób grzybowych atakujących bodziszki należą:
- mączniak rzekomy (Plasmopara geranii) – na górnej stronie liścia widać brązowofioletowe plamy, a na spodniej stronie w miejscu występowaniu plam, pojawia się białawy nalot. W miejscu porażenia liście zamierają.
- plamistość liści (Cercospora geranii, Phyllosticta geranii, Ramularia geranii, Septoria expansa)
- rdza (Puccini spp.)
Do chorób bakteryjnych atakujących bodziszki należą:
- bakteryjna plamistość liści (Pseudomonas erodii) – na liściach widoczne są małe, żółtobrązowe plamki, które z czasem powiększają się i zmieniają kolor na brunatny. Na ich brzegach pojawia się żółta obwódka. Porażone liście zamierają.
Do szkodników atakujących bodziszki należą:
- węgorek chryzantemowiec (Aphelenchoides ritzemabosi) – nicień, wskutek żerowania na liściach widoczne są ciemnobrązowe plamy ograniczone nerwami.
- przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) – roztocz, wskutek żerowania na liściach pojawiają się żółtawe bądź czerwonawofioletowe przebarwienia. Występuje na Geranium endressii
- psowacz bodziszkowi (Protemphytus carpini) – błonkówka, której larwy wygryzają dziury w liściach.